با من از (آغاز دوباره) بگو

توضیحات

منتشر شده در سه شنبه, 12 خرداد 1394 12:15

بازدید: 2515

مصاحبه با سرکار خانم مژده جلالی مشاور روانشناسی درمان سوگ بنیاد نیکوکاری شروین روبن زاده در همشهری. سرنخ. دو هفته نامه حوادث و شگفتی ها. شماره 255 . شنبه 9 خرداد 1394، صفحه 72-73

با من از ((آغاز دوباره)) بگو

تخصص این زن کمک به افرادی است که عزیزشان را از دست داده اند

خاطره علی نسب: برای آنها همه چیز با یک خبر شروع میشود: ((او مرد)) و همه چیز با یک سوال ادامه پیدا میکند: ((میشود سرنوشت را تغییر داد؟!)) اما لحظه­ها میگذرد و هیچ چیز تغییر نمیکند آنها می مانند و تکرار یک جمله کوتاه: ((او مرد دیگر بر نمیگردد! ((او)) میتواند پدر باشد یا مادر. پدربزرگ یا یک دوست صمیمی! ((او)) اگر پدر باشد یا مادر یا حتی یک دوست نزدیک غصه از دست دادنش بیشتر است بغض با همان خبر اول می­آید و می نشیند توی گلو جای خالیشان خیلی زود داغ میشود و می ماند در سینه.

پای ((مژده جلالی)) همین جا به زندگی خیلی از آدمهای عزادار و سیاهپوش باز میشود. او سالهاست سر وکارش با افرادی هست که عزیزشان را به دلیلی از دست داده و حالا مدتهاست که به سوگش نشسته اند. مژده جلالی یک سوگ درمانگر است!

این روانشناس سالهاست که به صورت تخصصی در این زمینه فعالیت میکند همه چیز برای او از زمانی شروع شد که همسر جوانش را ناگهان از دست داد و به سوگ او نشست.

سوگ عزیز برای هرکسی میتواند تلخ ترین حادثه عمرش باشد و حتی لطمات آن گاهی انقدر شدید است که میتواند باعث شود فرد سوگوار را اشتباهی را انتخاب کند و به بیراهه برود اما خانم جلالی توانست با این حادثه تلخ کنار بیاید او حتی موفق شد بعد از سوگ همسرش به جای زانوی غم بغل گرفتن و ناامید شدن تغییرات بزرگی در زندگی اش ایجاد کندکه باعث رشد او در فراز و نشیب های زندگی شود.

بعد از این حادثه بودکه خانم جلالی به صورت اتفاقی بازنی آشنا شد که فرزندش را از دست داده بود ولی موفق شده بود که با مرگ عزیزش کنار بیاید بعد از آشنایی با این زن داغدیده خانم جلالی تصمیم گرفت با همکاری او به کسانی که به خاطر مرگ عزیزشان دچار افسردگی شده اند و ادامه زندگی بر ایشان سخت است.

او با این هدف که این افراد با سختیای کمتری دوران سوگواری را طی کنند و بتوانند با حادثه سوگ و جدایی کنار بیایند شروع به تحقیق درباره دوران سوگ کرد.

او در بررسی های خودش دریافت که پس از تجربه های تلخی که در زندگی داریم اگر بتوانیم جهت درستی به افکار، احساسات و رفتار خودمان بدهیم حتی شاید بتوانیم زندگی بهتر، شادتر و پربارتری را از قبل داشته باشیم با این طرز نگاه خانم جلالی دست به کارشد وگروه های تخصصی مقابله با سوگ را در یک مرکز تخصصی سوگ درمانی راه اندازی کرد.

خانم روانشناس از روزهایی میگوید که تصمیم گرفت یک سوگ درمانگر شود ((دیدن یک تابلو باعث شد به سوگ درمانی فکر کنم تابلوی زیبایی که روی آن با خط خوش نوشته شده بود ((سوگ هم درمان دارد)).

به نظرم این جمله خیلی زیبا، امیدبخش و صحیح بود واقعیت این است که سوگ هم درمان دارد از دست دادن عزیز پایان زندگی نیست. اما چگونه؟ آیا باید بنشینیم، بسوزیم و بسازیم تا زمان کار خودش را بکند و رنج ما را التیام بدهد یا بابهره گیری از اصول علمی و تجربی میتوانیم دوران درمان سوگ را کوتاه ترکرده و این زمان را کم آسیب تر طی کنیم))

با این پیش زمینه خانم جلالی شروع کرد به تحقیق درباره نحوه مقابله با سوگ در ایران و سایر کشورها و بعد از آن شروع کرد به کار روی اشخاصی که در حوادث مختلف عزیزشان را از دست داده بودند و نمی دانستند بعد از مرگ او چگونه باید زندگی کنند.

در شروع کار مردم اطلاعات زیادی درباره سوگ درمانی نداشتند و کمتر به او مراجعه میکردند خیلی ها حتی فکرشان را هم نمی کردند که یک متخصص میتواند با آنها همراه شود تا غم و افسردگی و ((ای کاش)) ها و ((چرا)) های پس از مرگ عزیزشان را از خود دور کنند اما پس از مدتی افراد زیادی به او مراجعه کردند و در گروه درمانی هایش شرکت کردند برگ برنده خانم جلالی برای کمک به افرادی که به او مراجعه میکنند ((درمان گروهی)) است او اعتقاد داردکه گروه درمانی میتواند به افراد به سوگ نشسته کمک بیشتری کند ((مدتهاست که افراد به صورت گروه درمان میشوند بعضی ازآنها انقدر به فضای گروه علاقه مند میشوند که در حالی که دیگری نیازی به درمان ندارد هنوز بطور مرتب در جلسات سوگ درمانی گروهی شرکت میکنند.))

خانم سوگ درمانگر میگوید ماندن در دنیای کوچیک خود، مرور خاطرات به دنبال مقصرگشتن، به توهمات آویزان شدن و روی گرداندان از دیگران نه تنها فایده ای ندارد بلکه باعث میشود روز به روز حال فرد بدتر شود و در مرداب غم و افسردگی بیشتر فرو برود ((سوگ یک اتفاق تلخ است اما شاید همین اتفاق تلخ باعث شود ما خود را به دیگران پیوند دهیم و به نوعی زندگی خود را تغییر دهیم که منشا خیر و برکت برای خودمان و دیگران شود. شاید همین اتفاق و تغییرات ناشی از سوگ از ما انسان های جدید و بهتری بسازد و هزاران شادی را برایمان به ارمغان بیاورد))

چرا مرگ عزیزت را نمی پذیری؟

معمولا اتفاقاتی ناخوشایند زندگی چندان قابل پیش بینی نیستند این درحالی است که ما همیشه فکر میکنیم اتفاقات ناگوار برای ما رخ خواهد داد و مرگ برای همیسایه حق است اما باید باور کرد که برای هر کسی در زندگی ممکن است مواردی مانند مرگ عزیزان پیش بیایدکه در مقابل کاری از دست کسی برنمی­آیدجز آنکه با مرگ کنار بیایید و آن را بپذیرید.

این موارد یکی از قدم هایی است که خانم جلالی برای خوب کردن حال سوگ زده ها به کار میگیرد ((همانطور که تولد را می پذیریم باید مرگ را هم باورکنیم با یک تولد همه خوشحال میشوند وشادی می کنند پس مرگ را هم باید پذیرفت اما یک نکته خیلی مهم درباره مرگ وجود دارد مقابله با سازگاری آدم های مختلف درباره مرگ عزیزانشان شبیه همدیگر نیست خوب که دقت کنید می بینید زمانی که فردی در خانواده ای فوت می کند رفتار هر یک از اعضای خانواده درباره مرگ آن عزیز از دست رفته با دیگری متفاوت است.

بعضی افراد آسیب کمتری می بینند بعضی دیگر به شدت تحت تاثیر یک جدایی یا مرگ قرار می گیرند و تا متلاشی شدن زندگی و روح و روانشان پیش می روند.

عوامل مختلفی در نحوه مواجه افراد با مرگ و جدایی موثر است عواملی مانند تفسیری که از مرگ داریم. تجربه های قبلی ما، نوع شخصیت، میزان برخورداری از سلامت روان، نوع ارتباطی که با متوفی داشته ایم حضور و نقشی که متوفی در زندگی ما داشته باورها و اعتقادات ما، فرهنگ، شرایط اجتماعی، اقتصادی، خانوادگی و بسیاری عوامل دیگر وجود دارد که باعث میشود فرد در مقابل مرگ از خود رفتارهای مختلفی نشان دهد. در حقیقت در گروه های سوگ درمانی ما به افراد کمک میکنیم که با واقعیت از دست دادن عزیزشان روبرو شوند و آن را بپذیرند و رنج از دست دادن عزیز را در جهتی سازنده هدایت کنند.

لطفا احساس گناه نکن

یکی دیگر از وظایف سوگ درمانگر این است که در گروه های سوگ درمانی سعی کند به افراد نشان دهد که بسیاری از تجربیات هیجانی و احساسی آنها پس ازمرگ عزیزشان کاملا طبیعی است و دیگران هم این احساسات را لمس کرده اند.

خانواده متوفی وقتی می بینند که تجربه عاطفی ای که دارند از افراد دیگری هم تجربه کرده اند راحتتر با آن کنار می آیند ((انسان وقتی در تنهایی درگیر افکار تکراری خود است فکر می کند این حالات و افکار تنها مخصوص او هستند بارها همسرانی را دیده ایم که بعد از فوت شوهرشان به این فکر می کنند که دیگر زندگیشان به آخر رسیده است آنها فکر می کنند که فقط آنها بوده اند که همسر عزیزی را از دست داده اند اما وقتی متوجه میشوند که این تجربه های هیجانی و فکری پس از فوت عزیزشان خیلی طبیعی هستند و جزئی از فرآیند سوگ را تشکیل می دهند و برای همه افراد سوگ زده در این شرایط اتفاق می افتد راحت تر با آن کنار می آیند و آن را می پذیرند مثلا اغلب افراد بعد از آنکه عزیزی را از دست می دهند نسبت به آن فرد دچار احساس گناه شدید می شوند و برای کارهایی که کرده یا نکرده اند خود را سرزنش می کنند.

شاید یکی از سخت ترین تجربیات همین کنار آمدن با احساس گناه باشد حتی بهترین همسران،  مادران و پدران هم پس از فوت عزیزشان دچار احساس گناه شدید نسبت به او می شوند.

وقتی در گروه به این افراد می گوییم که تجربه احساس گناه از مراحل بسیار طبیعی سوگواری است و همه این دوره را تجربه می کنند و آنها به چشم خود می بینندکه دیگران نیز تجربه مشابهی دارند سوگ را راحت تر می پذیرند))

او یک خاطره از دوره های درمانش دارد: ((مادری که دختر جوان خود را در رانندگی خارج از ایران از دست داده بود مدام گریه می کرد و می گفت چرا من او را وادار به درس خواندن کردم ای کاش می گذاشتم او هر وقت که دلش می خواهد به مدرسه و دانشگاه برود، زنی که شوهرش را از دست داده بود می گفت کاش با او دعوا نمی کردم کاش چیزی از او نمی خواستم کاش وادارش نمی کردم به جاهایی که دوست ندارد بیاید و مانعش نمی شدم و می گذاشتم کارهایی که دوست دارد را انجام دهد، مادر دیگری که دخترش را در یک تصادف از دست داده بود می گفت ای کاش مانع ازدواج دخترم شده بودم و نمی گذاشتم از کشور آلمان به ایران برگردد و آنوقت در ایران تصادف کند اگر این طوری بود امروز دخترم زنده بود و دهها مورد دیگر.))

او ایده آل نبود

مژده جلالی افراد به سوگ نشسته را با یک اتفاق طبیعی دیگر که پس از مرگ عزیزشان رخ می دهد آشنا می کند، او می گوید: ((ایده آل سازی )) یکی از رفتارهایی است که به سوگ نشسته ها تازه پس از مرگ عزیزشان آن را اغاز می کنند.

((بیشتر انسان ها وقتی کسی را از دست می دهند در ذهن خودشان از او یک فرد ایده آل و بدون هیچ عیب و نقص می سازند، فرد متوفی از نظر بازماندگانش مجموعه همه خوبی ها و زیبایی های عالم بوده که حالا دگر بین آنها نیست.

این خاصیت مرگ و جدایی است که پس از مرگ افراد را ایده آل می کند و گاهی صفاتی به آنان نسبت می دهیم که هرگز نداشته اند، همسران زیادی را دیده ام که در شرف جدایی و طلاق از همسرشان بوده اند اما پس از مرگ او می گویند همسرم بهترین آدم دنیا بود و از اینکه بهترین آدم دنیا را از دست داده اند خیلی غمگین هستند، مادر گروه سوگ درمانی سعی می کنیم به یاد افراد بیاوریم که متوفی یک انسان شبیه بقیه انسانها بوده و او هم نقاط ضعفی داشته و کمک می کنیم تا از متوفی فرد ایده آلی نسازند))

تاکید دیگر خانم سوگ درمانگر در گروه های سوگ درمانی تکیه بر اهمیت ((زندگی)) و ((زنده ماندن)) است ((اما به شرکت کنندگان درگروهها نشان می دهیم اگر چه مرگ عزیزان قابل بازگشت نیست اما زندگی از مرگ قوی تر است و همچنان ادامه دارد، اگر ما با جریان زندگی همراه شویم میتوانیم هر سختی و رنجی را تحمل کنیم اما اگر بخواهیم دائما به مرگ فکر کنیم و دنبال چرای آن برویم تبدیل به انسان های افسرده می شویم که دیگران حوصله ما را نخواهند داشت و پس از مدت کوتاهی خودمان هم مشکلی می شویم اضافه بر تمام مشکلاتی که عزیزان ما باید با آنها کنار بیایند))

مژده جلالی در گروه درمانی ها به افراد نشان می دهد که تنها راه کنار آمدن با سوگ پذیرش آن است ((انگار اولین مرحله مقابله با سوگ است مردم بعد از اینکه مرگ عزیزشان را پذیرفتند باید یکی از آزاردهنده ترین تجربیات پس از سوگ که وجود افکار تکراری است را کنار بگذارند منظورم همان ((چرا)) ها و ((ای کاش ))هاست که در گروه درمانی ها با تکنیک های کنترل فکر و حضور در لحظه حال به سوگ زده ها کمک میکنیم که از شر این افکار رهایی یابند و نگویند ((ای کاش این کار را می کردم )). ((چرا این کار را نکردم))؟ سوگ زده ها نباید به این چیزها فکرکنند.))

پس از فقدان عزیزان معمولا ذهن انسان سوگ گیری منفی پیدا میکند، به این معنی که از داشته ها و نعمت های خودش غافل می شود و فقط به نداشته ها و شکست هایش فکر می کند، او همه چیز را منفی و سیاه ارزیابی میکند شعله امید در این ایام در قلب افراد کم سو می شود تمام تجربیات تلخ گذشته در ذهن انسان بازآفرینی می شود و مشکلات را بسیار بغرنج و غیرقابل تغییر و ثابت ارزیابی می کند.

در این شرایط است که خانم جلالی وظیفه دارد این افراد را توجه داشته هایشان کند و به آنان بیاموزد که نعمت ها و برکات زندگی خود راحتی شده روی یک کاغد بنویسند و برای خودشان یادآوری کنند و شکرگزار آن باشند، حتی از آنها می خواهد که یاد مسولیت هایی بیفتند که در حال حاظر دارند برای مثال افراد سوگ زده را یاد فرزندانشان که چشم امید به آنها دارند می اندازد و یادآوری می کند که هر فردی در قبال فرزندانشان مسئول است.

همه شرط های خانم سوگ درمانگر

خانم جلالی شرط و شروطی هم برای کسانی که برای سوگ درمانی نزدش می روند دارد ((اولین شرط شرکت در گروه رازداری است شرکت کنندگان باید مطمئن شوند که حرفی که در گروه میزنند جای دیگر مطرح نمی شود آنها بارها عنوان کرده اند که یکی از دلایلی که شرکت در گروه را دوست دارند این است که نهانی ترین احساساتشان را بدون ترس از قضاوت شدن میتوانند مطرح کنند.))

شاید برای شما هم جالب باشدکه بدانید هر فردی چند جلسه با سوگ درمانگر ملاقات کند تا مشکلاتش حل شود.

خانم جلالی در این باره می گوید ((اغلب افراد بعد از چند جلسه شرکت در گروه احساس التیام می کنند و می توانند با واقعیت کنار آیند و احساس آرامش کنند ما قرار نیست درد و رنج جدایی و مرگ را حاشا و سرکوب کنیم کامل برعکس با آن روبه رو می شویم و آن را می پذیریم کار ما فراموش کردن مرگ عزیزمان نیست اما این واقعیت را می پذیریم که آنها در کنار ما نیستند هر کدام از افرادی که به من مراجعه می کنند برای قبول این مسئله زمان خاصی نیاز دارد این را به یاد داشته باشیم که برادرمان شاید زمان بیشتری برای طی کردن زمان سوگ پدرمان نیاز داشته باشد.))

خانم سوگ درمانگر امیدوار در ایران بیشتر روی قضیه سوگ کار شود تا افراد با سلامت روانی بیشتری بتوانند پس از مرگ عزیزشان برای زندگی خود تصمیم بگیرند ((مردم ایران مردمی احساساتی هستند و احتیاج دارن پس از مرگ عزیزشان فردی متخصص دور از خانواده و اقوام به آنها کمک کند تا چندسال قبل کمتر کسی می دانست تخصص و شغلی به نام ((سوگ درمانی)) وجود دارد و کار این سوگ درمانگرها چیست اما این روزها خیلی ها با سوگ درمانی آشنا هستند و می دانند که می توانند با مراجعه به یک سوگ درمانگر زندگی شان بعد از به سوگ نشستن را بهتر جلو ببرند.))